Bomen vervullen verschillende functies en zijn daarmee meer dan een op zichzelf staand element in een tuin, park of bos. Ze zijn van onschatbare waarde voor een gezonde leefomgeving. Bomen vervullen verschillende functies die een positief effect hebben op de mens en de natuur. Voor veel mensen is het vanzelfsprekend dat een boom goed is voor de omgeving en de baten van bomen kunnen we tegenwoordig steeds beter onderbouwen. Bomen leveren namelijk tal van ecosysteemdiensten, die weliswaar soms moeilijker waar te nemen zijn, maar zeker goed aan te tonen. Vele onderzoeken bevestigen de baten van bomen voor de omgeving. In de artikelreeks Bomen en hun ecosysteemdiensten zullen we de verschillende ecosysteemdiensten die bomen leveren ten gunste van de mens nader uitleggen. In dit blog een introductie.
Ecosystemen
De ecosystemen bij bomen verwijzen naar de complexe interacties en onderlinge afhankelijkheden tussen levende en niet-levende elementen op en rond de boom. Bomen maken een integraal deel uit van vele ecosystemen en bieden plek aan tal van organismen, zoals vogels, insecten en zoogdieren. Maar creëren ook microklimaten voor ander groen zoals mossen, varens en grassen. Deze organismen vertrouwen op bomen en de bomen vertrouwen op de organismen. Dit is een wederzijdse relatie voor voedsel, beschutting en bescherming.
We onderscheiden vier hoofdgroepen van ecosysteemdiensten:
- voorzienend (voedsel voorziening, houtproductie)
- regulerend (beheersing van klimaat en ziekten)
- ondersteunend (zuiveren vervuilde lucht)
- cultureel (spirituele en recreatieve doeleinden)
Het effect van groen in de stad
Omdat we klimaatverandering het sterkst merken in de stad heeft toepassing van groen in de stad het grootste effect in het dagelijks leven van de mens. Zowel in regulerende, als ondersteunende en culturele zin. Bomen spelen een vitale rol in het stedelijk ecosysteem. Ze werken als luchtzuiveraars door hun vermogen om verontreinigende stoffen uit de lucht te halen. Ze bieden schaduw en privacy en verlagen de temperatuur van de stad door hun verdamping. Daarnaast helpen bomen de afvoer van regenwater te vertragen, te vangen en te absorberen. Dit komt ook de bomen zelf én de onderbeplanting ten goede. Bovendien slaan bomen kooldioxide op, het broeikasgas dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde. Deze dienst beïnvloed de gezondheid en de groei van bomen, waardoor een evenwicht ontstaat. Een belangrijke factor hierin is de afmeting van het groen. Hoe groter de boom, hoe omvangrijker het kroonvolume en dus hoe groter het effect. Als voorbeeld een grote boom geeft meer schaduw.
Een betere leefomgeving
Het planten van bomen is een eenvoudige handeling en heeft een grote impact op de stad. Een van de meest voor de hand liggende voordelen van het planten van bomen is dat bomen de leefbaarheid van een stad verbeteren, niet in de laatste plaats door hun schoonheid. Bomen voegen immers kleur en structuur toe aan de stad. Ze creëren ook een gevoel van plaats en identiteit. Zo is een stad als Amsterdam onlosmakelijk verbonden met hun bestand aan iepen (Ulmus). Die zijn voornamelijk aangeplant langs de grachtengordel om het beeld van de eindeloze rij panden subtiel te onderbreken. Ze zorgen tevens voor geluidsdemping. Dat de stadsbewoners echt betrokken zijn met hun bomen blijkt uit de leus ‘Geen iepen omkiepen’, dat op vele bomen in de stad geschilderd was toen kap dreigde.
Meer welzijn
Naast de milieuvoordelen bieden bomen ook sociale en economische voordelen. Onderzoek heeft aangetoond dat groene ruimtes een positief effect hebben op de geestelijke gezondheid en het welzijn van mensen. Ook kunnen ze helpen om stress en angst te verminderen. Groen bepaalt in een woonwijk de sfeer en heeft zo invloed op de waarde van vastgoed. Ook kunnen bomen helpen om energiekosten te verlagen door schaduw te geven aan gebouwen en de behoefte aan airconditioning te verminderen.
Kortom, het planten van een boom lijkt misschien een eenvoudige daad, maar de voordelen ervan zijn talrijk en vérstrekkend. Bomen zorgen voor privacy, zuiveren de lucht, verminderen hitte-stress, verbeteren de geestelijke gezondheid en het welzijn van bewoners, voegen waarde toe aan eigendommen en helpen de effecten van klimaatverandering te beperken. Door bomen te planten, kunnen we steden gezonder en meer leefbaar maken.
In de komende blogs aandacht voor verschillende diensten die bomen ons leveren en die een bijdrage leveren aan het oplossen van een aantal milieuproblemen van deze tijd: watermanagement, hittestress, luchtkwaliteit, biodiversiteit, CO2 en leefomgeving.
