Groen en functioneel
Een wadi heeft als doel (hemel)water bergen, filtreren en laten infiltreren in de grond. Het is in feite een groene laagte of greppel in de openbare ruimte. Hoewel wadi van oorsprong een Arabisch woord is en staat voor een droogstaande rivierbedding, is de Nederlandse betekenis anders. De letters staan voor de functies van een wadi; Water, Afvoer, Drainage en Infiltratie. Wadi’s zijn primair bedoelt om tijdens piekbuien de overvloed aan regenwater op te vangen, zodat dit niet via het riool afgevoerd wordt. Het infiltreren van regenwater in de bodem ondersteunt de watervoorziening tijdens droge periodes. In het stedelijk gebied heeft de wadi verschillende functies en vormen als onderdeel van het stedelijk watersysteem. Het kan deel uitmaken van de groene infrastructuur van de stad en een bijdrage leveren aan de biodiversiteit. In dit artikel belichten we voornamelijk de inrichting en ontwerp van het beplanten van een wadi. Met de juiste beplanting creëer je meer dan een eenvoudige buffer.
Noodzaak van ontwerp
Met de juiste inrichting van een wadi kun je een verschil maken en een goed ontwerp ligt hieraan ten grondslag. Dit ontwerp heeft een technische kant (o.a. afvoer, opbouw grondlagen, infiltratiekratten) en een visuele kant. Het visuele deel betreft voornamelijk het beplantingsplan, bestaande uit bomen, heesters en vaste planten. Dit kan sfeerbepalend in een woonwijk zijn. Daarnaast is bij een goede inrichting, een wadi ook functioneel. Zo kan een wadi ecologisch waardevol zijn, als speelplaats of voor andere recreatieve doelen dienen.
Omdat de meeste wadi’s in de woonwijk zijn gesitueerd is het noodzakelijk om niet alleen robuuste maar ook sierlijke beplanting te kiezen. Beplanting die aantrekkelijk is voor de bewoners en tegelijkertijd bestand tegen extreme hoge waterstand en droogte. De inrichting van de wadi is gericht op afvoer van water via de grond. Een goede plantkeuze, met veel bladmassa en een groot wortelstelsel, draagt hieraan bij. Het komt het bufferende vermogen van de wadi én de infiltratie ten goede als er niet voor een monotone maar afwisselende beplanting wordt gekozen. Kiest men ook nog voor een deels inheemse beplanting dan voegt dit extra veel toe voor de bestuivende insecten.
De juiste plant op de juiste plek
Door bomen toe te passen in of aan de rand van een wadi vergroot je de capaciteit ervan. Het volume van de boom (zowel blad- als wortelvolume) zorgt voor een groter vermogen om het water te verwerken. Het wortelvolume zorgt ervoor dat water dieper kan infiltreren en het kroonvolume, het bladoppervlak, dat er meer water kan verdampen. Bomen dragen bij aan de verkoeling van de omgeving door verdamping en door schaduw die ze creëren. Zo verhinderen ze het ontstaan van het hitte-eiland effect. Daarnaast creëert bladvolume op hoogte een besloten karakter en een intieme sfeer in een woonwijk in vergelijking met de kale vlakte die een wadi zonder bomen vormt.
In de praktijk is de soortkeuze van groot belang: er kan in een wadi immers een paar dagen water staan, maar is juist de rest van het jaar een zeer droge omgeving. De juiste plant op de juiste plek is essentieel. Ook voor de overige beplanting geldt dat op verschillende dieptes andere planten het naar hun zin hebben die meer of minder tegen droogte en overstroming kunnen. Door een uitgekiende plantkeuze versterk je ook de biodiversiteit.
Enkele favorieten
Acer negundo (vederesdoorn), Alnus glutinosa (zwarte els), Carya illinoinensis (pecannoot), Gleditsia triacanthos var. inermis (valse christusdoorn), Metasequoia glyptostroboides (watercipres), Nyssa sylvatica (zwarte tupelo), Populus nigra (zwarte populier), Quercus nigra (zwarte eik) Salix alba (schietwilg), Taxodium distichum (Moerascypres), Ulmus laevis (Fladderiep)
De functie van groen
Uit ervaring blijkt dat het belangrijk is om, in het ontwerp, helder de functie van de wadi aan te geven. Als dit ontbreekt, verliest het zijn doel en wordt het al snel een parkeerplaats of honden-uitlaatplek. Een maatschappelijke functie is in een woonwijk zinvoller. Een informatief bord over waargenomen soorten of de ecologisch toegevoegde waarde van het gebied kan de functie toelichten. Ook het plaatsen van een insectenhotel of eenvoudige ‘natuurlijke’ speeltoestellen kunnen helpen de functie te verduidelijken.
De conclusie is dan ook dat een goed aangelegde wadi meer is dan een restruimte waar water gebufferd kan worden. Met een goed beplantingsontwerp zorg je er voor dat de waarde van de ruimte helder is en bijdraagt aan de primaire functie; water de grond in laten infiltreren. Bomen kunnen hierbij goed helpen met hun diepgaande wortels. Bovendien houden ze door hun enorme bladvolume lang het water vast en vertragen de afvoer hiervan. Een goede wadi beschikt over een uitgekiende beplanting om goed te functioneren.
