Sinds 1 januari 2024 is de Omgevingswet van kracht. De wet vereenvoudigt en bundelt een breed scala aan regels en voorschriften met betrekking tot ruimtelijke ordening, milieu en natuurbehoud. Het doel hiervan is het bevorderen van een duurzame en evenwichtige ontwikkeling van de leefomgeving. De wet geldt voor alle Nederlandse inwoners, organisaties en bedrijven. Binnen deze context is de bescherming van bomen een cruciaal onderdeel van het nieuwe juridische kader.
Holistische benadering leefomgeving
Een van de belangrijkste doelstellingen van de Omgevingswet is het creëren van meer ruimte voor lokale autonomie en maatwerk. Dit geldt ook voor de bescherming van bomen en groene gebieden. Gemeenten krijgen meer verantwoordelijkheid bij het opstellen van hun eigen omgevingsvisies en -plannen, waardoor zij beter in staat zijn om rekening te houden met lokale omstandigheden en behoeften. In het verleden werd houtopstand vaak beschermd door specifieke regelgeving, zoals de Wet natuurbescherming (voorheen Boswet) en de Bomenverordeningen van gemeenten. In de Omgevingswet zijn deze regels geïntegreerd in het bredere kader van de omgevingsvisie en -plannen van gemeenten. Dit biedt de mogelijkheid om de bescherming van bomen aan te pakken als onderdeel van een meer samenhangende en holistische benadering van de leefomgeving. Gemeenten hebben tot 1 januari 2027 de tijd om één omgevingsplan voor de hele gemeente vast te stellen, ter vervanging van de vaak talrijke bestemmingsplannen. Buiten stedelijk gebied gelden specifieke rijksregels voor het vellen en herbeplanten van houtopstanden.
Behoud en versterking van groen in bebouwde omgeving
De Omgevingswet heeft zes kerninstrumenten voor het gebruik en de bescherming van de leefomgeving. Deze instrumenten bieden handvaten aan overheden voor het opstellen en uitvoeren van beleid. De omgevingsvisie bevat als één van de voornaamste instrumenten regels en voorschriften voor het gebruik en de inrichting van de fysieke leefomgeving, waaronder ook de bescherming van bomen. Gemeenten kunnen in deze omgevingsvisie bijvoorbeeld regels opstellen voor het vellen van bomen, het behoud van bestaande groenstructuren en het aanplanten van nieuwe bomen.
De Omgevingswaarde is een van de instrumenten waarmee overheden het beleid van een Omgevingsvisie of Omgevingsprogramma kunnen uitvoeren. Deze bestaat uit concrete doelen die gemeenten kunnen stellen voor de kwaliteit van de leefomgeving, waaronder de aanwezigheid en het behoud van bomen in de bebouwde omgeving. Door het vaststellen van omgevingswaarden voor bomen kunnen gemeenten sturen op het behoud en de versterking van groene gebieden binnen hun grondgebied.
Bomen vertegenwoordigen veel meer dan enkel groene decoratie in onze wijken en straten. De onderdelen klimaatadaptatie, ecologie en biodiversiteit vormen ook kansen om mee te nemen onder de Omgevingswet. In het geval een gebied van ecologisch belang moet wijken voor ruimtelijke ontwikkeling, biedt de Omgevingswet bijvoorbeeld mogelijkheden om deze waarde elders in de buurt te compenseren. Wanneer een gemeente meer wil doen voor insecten en wilde bijen, kan men nectar- en drachtbomen zoals de Tetradium danielli (bijenboom) of Acer rubrum (rode esdoorn) meenemen in het plan. Bewonersinitiatieven als de aanleg van een eetbare tuin met bijvoorbeeld de Carya illinoinesis (pecannoot) en de Malus domestica (appel) zijn ook middels de Omgevingswet te faciliteren. Of als bewoners gezamenlijk een eetbare tuin aan willen leggen in hun buurt.
Participatie van verschillende partijen creëert draagvlak
Een andere belangrijke verandering die de Omgevingswet met zich meebrengt, is de nadruk op participatie en samenwerking. Gemeenten worden gestimuleerd om burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties actief te betrekken bij het opstellen van hun Omgevingsvisie en -plannen. Dit biedt kansen voor een breed draagvlak voor het behoud en de bescherming van bomen binnen de lokale gemeenschap.
Het opstellen van een integrale Omgevingsvisie vereist vooral een inclusieve benadering van de verschillende betrokken beleidsmakers zoals groenbeheerders, stedenbouwkundigen, rioolbeheerders, wegenbeheerders en projectafdelingen. Gezamenlijk bepalen zij de toekomstige vorm en ontwikkeling van de openbare ruimte en stellen de mogelijkheden vast. Er moet antwoord gegeven worden op de vraag hoe bomen, samen met andere elementen in de omgeving, kunnen bijdragen aan een gezonde, veerkrachtige en duurzame fysieke leefomgeving.
De Omgevingswet biedt dus de kans voor een vernieuwde en geïntegreerde aanpak van de bescherming van bomen en groene gebieden. Gemeenten krijgen meer ruimte om te experimenteren met nieuwe instrumenten en benaderingen voor het beschermen van bomen en groene gebieden. Door lokale autonomie, participatie en innovatie te stimuleren, kan de wet bijdragen aan het behoud van een waardevol onderdeel van onze leefomgeving: de beplanting.
Vergunningencheck en subsidies
Binnen de kaders van de Omgevingswet kunnen gemeenten financiële steun krijgen om groene initiatieven te realiseren die bijdragen aan biodiversiteit, klimaatadaptatie en de gezondheid van inwoners. Het proces begint met het opstellen van een gedetailleerd plan waarin de doelstellingen, locaties en verwachte ecologische en maatschappelijke voordelen van het project worden beschreven. Gemeenten moeten rekening houden met de specifieke voorwaarden en criteria die door de subsidieverschaffers worden gesteld, wat kan variëren afhankelijk van de omvang en impact van het project. Digitale loketten en begeleidingsprogramma’s zijn vaak beschikbaar om gemeenten te ondersteunen bij het indienen van hun aanvraag. Gemeenten hebben een essentiële rol bij het realiseren van duurzame stedelijke ontwikkeling. Door effectief gebruik te maken van deze subsidies kunnen gemeenten niet alleen hun groene ruimte uitbreiden, maar ook bijdragen aan een gezondere leefomgeving en een betere kwaliteit van leven voor hun inwoners.
Voor inwoners is het essentieel om op de hoogte te zijn van de specifieke voorwaarden en criteria die per gemeente kunnen verschillen. De meeste gemeenten hebben een digitaal loket waar aanvragen kunnen worden ingediend, en sommige bieden zelfs begeleiding tijdens het aanvraagproces. Het is raadzaam om de officiële website van de eigen gemeente te raadplegen voor specifieke informatie en aanvraagprocedures.
Onderstaande zijn enkele subsidiepagina's opgesomd voor het aanplanten van meer groen.
- Voor iedereen die aan de slag wil met de nieuwe wet, is er een speciaal platform gecreëerd.
- Doe hier rechtstreeks de vergunnigcheck
- De RVO biedt diverse subsidies en regelingen voor groene en duurzame initiatieven.
- Agroforestry network Nederland heeft verschillende subsidies opgesomd de investeringskosten die gemaakt worden voor de aanschaf en aanplant van bomen en eventuele andere houtige gewassen
- Fondswerving Online biedt subsidie voor groene en duurzame projecten op het gebied van architectuur en stedenbouw
