De Cornus mas (gele kornoelje) is een echte voorjaarsbode die al voorzichtig kleur laat zien begin februari en daarmee de periode inluidt naar de lente-equinox, waarin de plantenwereld weer tot leven komt. Als de gele kornoelje in februari / maart in volle bloei staat voelt dat al als het begin van de lente. Het is een veel toegepaste landschapsboom, die echter ook in het stedelijk gebied voor zowel dier als mens van grote toegevoegde waarde is.
Cornus mas behoort tot de kornoeljefamilie (Cornaceae) en komt oorspronkelijk uit Midden- en Zuid-Europa en West-Azië. In Nederland is de enige oorspronkelijke vindplaats van voor de middeleeuwen in Zuid-Limburg. De plant wordt soms tot de inheemse bomen en struiken van Nederland gerekend, maar is eerder als archeofyt te bestempelen. Het is een bladverliezende struik met een kenmerkende schubbige schors die met het ouder worden over de jaren afschilfert. Vanwege zijn opgaande groeiwijze wordt de plant ook vaak toegepast als kleine boom. Door snoei is de soort makkelijk te vormen, hoewel hij dit van nature niet echt nodig heeft.
Opmerkelijk vroege bloei
In de winter is de plant goed te herkennen aan zijn dikke knoppen. De bloeiperiode loopt meestal van eind februari tot en met maart, en is daarmee één van de eerste houtige planten die in bloei komt. De struik produceert kleine heldergele bloemen die in dichte trossen langs de kale takken verschijnen. Vandaar de vroeger gebruikte naam ‘bloeiend hout’. Deze bloemen vallen vooral op tegen de achtergrond van kale winterlandschappen en bloeien vaak voordat veel andere planten aan hun groeicyclus beginnen. Hun stuifmeel en nectar zijn van grote waarde voor de vroeg ontwakende insecten. De bloeifase duurt enkele weken, waarna de struik zijn fris groene bladeren ontwikkelt. In dit vroege jaargetijde is de Cornus een van de weinige inheemse houtige gewassen die geel bloeit op het kale hout.
Veelzijdig toepasbaar
Door zijn makkelijke toepasbaarheid en veelzijdige eigenschappen komen we Cornus mas vaak tegen in beplantingsplannen. Doordat de plant snoei goed verdraagt kan deze mooi als een open struik gevormd worden. Met zijn bloei op het kale hout is het aan te raden de plant een achtergrond te geven van bijvoorbeeld een hoge wintergroene haag of muur. Dan valt de bloei extra goed op. Als onderbeplanting geven andere voorjaarsbloeiers zoals sneeuwklokjes, kerstroos, longkruid of winterakonieten een mooie boomspiegel. Na de bloei vormt de struik een groene, gesloten kroon en is mede door zijn beperkte omvang, een goede keuze voor de kleinere tuin. De ovale bladeren zijn dofgroen en verkleuren, in de volle zon, naar mooi geel tot oranje in oktober. De schors op jongere planten is glad en bruingrijs van kleur. Later verandert dit naar sierlijk lichtbruin en afbladderend in kleine stukjes. De plant behoeft van nature nauwelijks snoei.
Overdaad aan vruchten
Naast zijn sierwaarde staat de plant bekend om zijn prachtige rode, langwerpige, kersachtige vruchten. Deze zijn aanvankelijk groen maar rijpen geleidelijk naar een diepe, levendige rode kleur toe en zijn ongeveer één tot twee centimeter lang. Ze zijn zowel zuur als lichtzoet en worden gebruikt in jam, gelei en siroop. Ook kunnen de vruchten worden gedroogd en gebruikt als thee. Daarnaast worden ze gefermenteerd om wijn en sterke drank mee te produceren. Hoewel de vruchten fragiel zijn worden ze ook wel vers geconsumeerd en in delen van Italië worden ze ingelegd als olijven. De struiken kunnen in sommige drachtjaren volledig overladen zijn met deze rode steenvruchten, wat de boom geschikt maakt voor toepassing in een voedselbos.
Toepassing in voedselbossen
De Cornus mas is een waardevolle toevoeging voor voedselbossen door de veelzijdige toepassing van de eetbare vruchten en de grote opbrengst. Ook zijn de vruchten aantrekkelijk voor vogels, die positief bijdragen aan het ecosysteem en de verspreiding van zaden. Cornus mas bloeit al vroeg in het voorjaar, wat belangrijk is voor bestuivers zoals bijen die op zoek zijn naar voedsel na de winter. Deze boom is sterk, ziekteresistent en vereist weinig onderhoud. Hij gedijt goed op verschillende bodems en heeft weinig water nodig, waardoor hij goed past in een duurzaam ontworpen voedselbos. Daarnaast kan de boom helpen de bodem te verbeteren, omdat hij een diepe wortelstructuur heeft die voedingsstoffen naar de oppervlakte brengt en de bodem stabiliseert.
Kleine stadstuinen
Cornus mas is van nature een perfecte keuze voor middelgrote tot grote tuinen en openbare ruimtes, waar de plant de ruimte heeft om zijn natuurlijke vorm te ontwikkelen. Het is een langzaam groeiende maar zeer langlevende boom. Gele kornoelje kan in elke goed gedraineerde grond geplant worden, zelfs op zeer droge locaties, en is behoorlijk hitte en droogte tolerant. Eenmaal gevestigd, verdraagt de plant zware snoei en kan zelfs uitlopen vanaf de basis. Het is ook een perfecte haagplant, en zelf toepassing als vormboom is mogelijk. Gele kornoelje verdraagt schaduw van andere planten, maar doet het aanzienlijk beter op een open plek, gedeeltelijke of geheel in de volle zon. Toegepast als boom kan het ook een perfecte plant zijn voor de kleinere stadstuin, die veel privacy geeft door zijn gesloten kroon.
Wil je alles weten over de toepassing van Cornus mas? Raadpleeg de Treeebb
