De Betula pendula 'Laciniata' is een variant van de inheemse ruwe'berk geselecteerd om zijn sierlijke bladeren. Het is een fraaie boom door zijn aantrekkelijke blad, los afhangende takken en open kroon. In de herfst is het zijn witte, afbladderende witte bast die in contrast met het gele ingesneden blad een prachtige herfstlook geven. De Betula pendula 'Laciniata' is perfect voor (natuur)tuinen en parken met een inheems sortiment. De ruwe berk gedijt goed in verschillende grondtypes, is hittetolerant en verdraagt volle zon. Hij biedt zowel esthetische als ecologische waarde door zijn inheemse herkomst.
De boom is hoofd van zijn eigen familie, de Betulaceae (Berkenfamilie), die bestaat uit zeer vroeg bloeiende bomen waarvan de meest bekende de Alnus (els), Carpinus (haagbeuk) en Corylus (hazelaar) zijn. Het zijn ook allen pionierssoorten: de eerste planten die opkomen nadat de grond verstoord is door erosie, overstroming of een vulkaanuitbarsting. Pioniersplanten spelen onder meer een cruciale rol in de ecologische successie van natuurgebieden.
Vernoemd naar zijn blad
De cultivarnaam ‘Laciniata’ komt uit het Latijn en staat voor ‘diep ingesneden’, wat de sierlijke bladeren van de boom onderstrepen. Door de langwerpige vorm en het ingesneden blad lijkt het op het blad van de varen. Er zijn meer soorten bomen met dergelijk blad, alleen de Betula heeft het contrast met de opmerkelijke witte schors.
Zomersnoei en bloeden
Hoewel berken tot de meest gemakkelijk te verzorgen bomen behoren, is er een belangrijke regel die bij het snoeien in acht moet worden genomen. Berken mogen niet in het voorjaar – zelfs niet vroeg – gesnoeid worden! Vanaf begin februari komt de sapstroom op gang en snoei veroorzaakt dan ‘bloedingen’: een heel dun sap dat uit de snoeiwond stroomt en bijna niet te stoppen is. Mits het niet te grote snoeiwonden zijn, zal er uiteindelijk weinig schade zijn. Bij grotere wonden zullen er nadelige gevolgen optreden zoals matige groei en gevoeligheid voor tal van ziekten. Zomersnoei verdraagt boom wel goed, hierbij zullen er geen bloedingen optreden.
Berken in onze cultuur
Van oudsher spelen berken voornamelijk in Germaanse landen een culturele rol. Zo is de ‘meiboom’ van oorsprong een lange berk ontdaan van zijn takken met slechts wat groen in de top. In Noord-Duitsland is het ‘Maibaumplflanzen’ nog een levendig begrip dat jaarlijks op 1 mei plaatsvindt. Het symboliseert vruchtbaarheid en vernieuwing. Een meiboom wordt meestal gezet op een centrale plek, zoals een dorpsplein, vaak versierd met slingers. Na het zetten van de paal zijn er festiviteiten zoals zang en dans.
Culinair gebruik
In culinair opzicht speelt de berk een minimale, maar opmerkelijke rol: het is een van de weinige bomen waar drinkbaar sap van te tappen is. Afhankelijk van de standplaats kan men vanaf medio februari tot april sap oogsten. Berkensap is eenvoudig te tappen door het boren van een gaatje in de boom en middels een slang het sap af te tappen. Berkensap smaakt zoet en kan puur gedronken worden daarbij zou het helpen bij lusteloosheid en voorjaarsmoeheid. Door de zoetigheid is het ook een prima alternatief voor suiker.
Toepassing en gebruik
Door brede toepasbaarheid zijn berken geliefde bomen, geschikt voor steden, tuinen en parken. Ook als laanboom komen ze regrelmatig voor. De hoogte van de boom is maximaal 12 tot 15 meter hoog en 4 tot 6 meter breed. De onopvallende bloei valt in de periode maart – april, des te opvallender is het zaad dat valt medio juli. De boom laat twee type zaden vallen: vlinder- en zwaluwvormige. Door de droogte- en hitteresistentie is het terecht een vaak gebruikte boom.
