Werken te midden van groen is meer dan een trend; het is een essentieel onderdeel van de duurzame werklandschappen van de toekomst. Bedrijven zoals Trespa in Weert en de Brainport Human Campus in Helmond hebben dit begrepen en kozen bewust voor de transformatie van hun werkterreinen. Integratie van bomen in hun bedrijfsomgeving hoorde hier uiteraard ook bij. Bomen zijn niet alleen esthetisch en functioneel waardevol, maar spelen een sleutelrol in het realiseren van toekomstbestendige werklandschappen. Hoe zijn de voordelen van het planten van bomen in werklandschappen te bepalen?
Een werklandschap van de toekomst is een dynamische en veerkrachtige omgeving die inspeelt op de veranderende behoeften van zowel mensen als de natuur. Het voldoet aan verschillende criteria die bijdragen aan duurzaamheid, welzijn, innovatie, samenwerking, energie-efficiëntie en aanpassingsvermogen. De coalitie Werklandschappen van Toekomst heeft deze criteria opgesteld met als doel om ‘grijze’ werklocaties te transformeren naar ‘groen-blauwe’ werklocaties. Deze terreinen zijn aangepast aan de effecten van klimaatverandering zoals hitte, droogte en wateroverlast en leveren een bijdrage aan de biodiversiteit.
Kwantificering van ecologisch rendement van bomen
Hoewel de esthetische waarde van bomen vaak direct zichtbaar is, zijn de bredere voordelen van groen in werklandschappen minder tastbaar, maar zeker niet minder belangrijk. Het economische en ecologische rendement van bomen kan worden gekwantificeerd, wat een sterke business case oplevert voor bedrijven die willen investeren in een duurzame werkplek. Bij het opstellen van een business case voor groen moet niet alleen gekeken worden naar de initiële kosten voor het planten en onderhouden van bomen, maar ook naar de totale kosten van eigendom (Total Cost of Ownership - TCO). Op lange termijn bieden bomen aanzienlijke voordelen, waaronder lagere energiekosten, verbeterde vastgoedwaarde, en een positief effect op het welzijn van werknemers. Met de opkomst van moderne technologieën, zoals sensoren en geografische informatiesystemen (GIS), kunnen bedrijven de gezondheid en groei van bomen monitoren. Deze data kunnen inzicht geven in de CO₂ opname van de bomen, de regenafvoer capaciteit, en welke energiebesparingen gerealiseerd worden. Dit maakt de voordelen van bomen niet alleen inzichtelijk, maar ook meetbaar, wat bijdraagt aan een gefundeerde business case.
Monetaire waarde van ecosysteemdiensten binnen werklandschappen
Bomen bieden een reeks diensten die direct vertaald kunnen worden naar financiële voordelen. Zo absorberen bomen CO₂ en filteren ze verontreinigingen uit de lucht, wat kan leiden tot lagere gezondheidskosten en een betere luchtkwaliteit op de werkplek. Bij het hoofdkantoor van Trespa in Weert bijvoorbeeld, is de carbon footprint verbeterd door samen met Boomkwekerij Ebben bomen en struiken te planten die veel CO₂ afvangen. Bomen zorgen voor schaduw, waardoor oppervlakken tot wel 10°C koeler kunnen aanvoelen. Via verdamping (evapotranspiratie) koelen ze de lucht met enkele graden af. Ze dempen bovendien het hitte-eilandeffect in werklandschappen door zonlicht op te vangen en warmteopslag te beperken.
‘s Winters dienen ze als natuurlijke windschermen. Bedrijven kunnen energiebesparingen berekenen op basis van de hoeveelheid schaduw en beschutting die bomen bieden, wat leidt tot een positieve terugverdientijd. Ook waterretentie door bomen kan veel opleveren. Het bladerdak vangt regen op en vertraagt de afvoer, wat piekbelasting op het riool voorkomt. Hun wortels verbeteren de bodemstructuur en bevorderen infiltratie van regenwater. Via verdamping voeren ze water terug naar de atmosfeer en helpen zo de vochtbalans herstellen. Deze diensten kunnen worden gekwantificeerd in vermeden kosten voor de bedrijfsvoering, bijvoorbeeld in lagere investeringen in airconditioningsystemen, waterbeheer of verwarmingskosten.
Groen in werklandschappen trekt mensen aan
Groen op de werkplek bevordert het welzijn van werknemers en leidt tot hogere productiviteit en lagere ziekteverzuimcijfers. Verschillende studies en artikelen wijzen uit dat werknemers die in een groene omgeving werken, gemiddeld 6% tot 16% productiever zijn. Dit vertaalt zich direct naar economische voordelen voor bedrijven. Daarnaast maakt een groene werkplek een bedrijf aantrekkelijker voor werknemers, zoals Human Brain Campus in Helmond aantoont. Dit terrein, van de gebouwen tot de groene buitenruimten, is ontworpen met een heldere visie op werkgeluk en verbinding. Groene ruimtes kunnen bijgevolg leiden tot hogere retentie en lagere wervingskosten. Trespa ziet het effect van de gezonde groene werkomgeving bijvoorbeeld al terug in zeer lage ziekteverlofcijfers onder haar productiemedewerkers.
Verschillende onderzoeken, waaronder een publicatie in het blad Elsevier Science & Policy tonen aan dat groen in de omgeving de waarde van vastgoed kan verhogen. Voor eigenaren betekent dit een hogere aantrekkingskracht voor huurders of kopers, of simpelweg een positieve impact op de waardering van hun vastgoedportefeuille.
Bomen in werklandschappen op hoogte
Ruimte en gewicht zijn de grootste uitdagingen bij het integreren van natuur in bebouwde omgevingen. Waar mogelijk moeten bomen en planten in de volle grond worden geplaatst. Wanneer dit echter niet kan, biedt het planten van bomen op daken innovatieve mogelijkheden voor het creëren van groene werklandschappen van de toekomst waar er weinig ruimte is op de grond. Boomkwekerij Ebben en The Urban Jungle Project zijn pioniers op dit gebied. Ebben richt zich op het selecteren van geschikte boomsoorten en het ontwerpen van daktuinen die bestand zijn tegen extreme weersomstandigheden.
The Urban Jungle Project gaat nog een stap verder door bomen op daken te plaatsen. Hun lichtgewicht en modulaire innovaties zijn effectieve oplossingen waarmee bomen flexibel en niet te zwaar zijn, om zo toch vergroening te realiseren. Daktuinen en gevelbegroeiing dragen aanzienlijk bij aan fijnstof afvang, verbeteren de ecologie én verminderen het hitte-eiland-effect. Deze groene initiatieven bieden bedrijven ook een manier om een aantrekkelijke en functionele werkomgeving te creëren.
De toekomst van klimaatadaptieve boomsoorten
Bomen kunnen hun ecosysteemdiensten alleen ten volle leveren als ze niet onderhevig zijn aan stress. Een aantal boomsoorten staat bekend om hun aanpassingsvermogen bij klimaatextremen, de zogenaamde klimaatbomen. Ze ondervinden weinig tot geen hinder tijdens stressvolle perioden als droogte, hitte, extreme neerslag en luchtvervuiling of herstellen hier het snelste van. Soorten die we kunnen noemen zijn, Ulmus resista® (iep) die droogte/hitte resistent is en schade snel overgroeit. Pinus sylvestris (grove den) is goed in het zuiveren van vervuilde lucht en is hitte- en droogteresistent. Gleditsia triacanthos f. Inermis heeft een hoge droogtetolerantie, vangt in verhouding veel fijnstof en stikstof af en heeft een verkoelend vermogen door het weelderige bladerdak.
Bomen maken deel uit van bredere innovaties. Bedrijven integreren groen als een manier om hun energiepositieve doelen te ondersteunen en de ecologische voetafdruk te verkleinen. Deze visie op de toekomst omvat niet alleen het planten van bomen maar ook slim beheer ervan, door middel van technologie. Zo werkt Boomkwekerij Ebben samen met Greehill om met gebruik van LiDAR (Light Detection and Ranging) en AI gedetailleerde gegevens te verzamelen over bomen in stedelijke gebieden. De resultaten worden gepresenteerd in gedetailleerde rapporten en kaarten, die inzicht geven in de waarde van bomen, welke vervolgens toegepast kunnen worden in alle vormen van bebouwde gebieden. Dit kan bedrijven helpen bij het maken van onderbouwde beslissingen over toekomstbestendige beplantingsplannen om een werklandschap van de toekomst te creëren.
